در گذر زمان، شاخه های گردشگری رو به رشد بوده و در حال حاضر حوزه های مختلفی مانند گردشگری سلامت، گردشگری مذهبی، گردشگری ورزشی، گردشگری فرهنگی و غیره وجود دارد که در این میان گردشگری سلامت می تواند زمینه ساز بهبود روابط دیپلماتیک باشد.
مبنای این تقسیم بندی ها و نامگذاری ها نیز نیت و قصد گردشگر بوده یعنی اینکه گردشگر برای چه مقصودی تصمیم به سفر گرفته است.
معمولا در مکالمات عمومی و بعضا جوامع و متون تخصصی، واژگانی چون گردشگری سلامت، گردشگری پزشکی، گردشگری درمانی و توریسم درمانی به صورت جایگزین یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرند.
در این رابطه دکتر حمید حمزه زاده، سرپرست جهاد دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی به خبرنگار سیناپرس گفت: گردشگری سلامت، گردشگری و سلامت نیست بلکه گردشگری برای سلامت است. طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری (WTO)، گردشگری سلامت اینگونه تعریف می شود؛ “استفاده از خدماتی که باعث بهبود یا ارتقاء سلامت جسمی یا روحی فرد با استفاده از آب های معدنی، آب وهوا یا مداخلات پزشکی می شود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد ـ که بیش از ۲۴ ساعت با آن فاصله دارد ـ به طول می انجامد”. به عبارت دیگر، مسافرت افراد به شهر یا کشوری به جز شهر و کشور محل سکونت خودشان، با اهداف پزشکی و درمانی که نهایتا امید می رود به بهبود و ارتقاء سلامتی آنها منجر شود.
انواع گردشگری سلامت
وی تاکید کرد: گردشگری سلامت را می توان از جهات مختلف طبقه بندی کرد. در اولین طبقه بندی، این نوع سفر در سه نوع برون مرزی، ورودی و داخلی دسته بندی می شود؛ نوع اول (برون مرزی) زمانی اتفاق می افتد که بیماران برای دریافت خدمات پزشکی از کشور خود به یک کشور خارجی سفر کنند؛ نوع دوم (ورودی) شامل مهاجرانی است که از یک کشور خارجی به میهن خود بازمی گردند تا خدمات درمانی را دریافت کنند؛ و نوع سوم (داخلی) به بیمارانی که برای دریافت خدمات سلامت به قسمت دیگری از کشور خود سفر می‌کنند، اطلاق می شود.
زیرشاخه های گردشگری سلامت
حمید حمزه زاده تاکید کرد: گردشگری سلامت براساس اینکه فرد به دنبال چه نوع خدمتی است، هم در زیرشاخه های مختلفی تقسیم بندی می شود؛ گردشگری پزشکی (Medical Tourism) که رایج ترین و حساس ترین زیرشاخه گردشگری سلامت است زیرا به طور مستقیم با جان و سلامت گردشگر ارتباط دارد. این نوع از سفر برای تشخیص و درمان بیماری، انجام اعمال جراحی و یا چک آپ های سلامت گردشگر در کلینیک ها و بیمارستان های کشور مقصد انجام می گیرد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: گردشگری طبیعت درمانی (Curative Tourism) نیز سفر به کشورهای دارای منابع درمانی طبیعی مانند چشمه های آب درمانی، دریاچه های نمک، لجن های طبی، محیط زیست پاک و آفتاب درخشان است. در این نوع سفر، عمدتا بیماران پوستی، تنفسی، روماتولوژی و عضلانی برای ماساژ طبی، حمام گیاهی یا حتی گذراندن دوران نقاهت بعد از درمان و عمل های جراحی به این مناطق ویژه سفر می کنند.
سرپرست جهاد دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص گردشگری تندرستی (Wellness Tourism) به سیناپرس گفت: گردشگر برای رهایی از تنش های زندگی روزمره و به دنبال کسب آرامش راهی سفر می شود. معمولا این دسته از گردشگران، بیماری جسمی مشخصی ندارند و بیشتر در پی بهره مندی از طبیعت شفابخش و دوری از شلوغی و آلودگی های زندگی شهری هستند. گردشگران تندرستی برای دریافت خدمات متنوعی از جمله آمادگی جسمانی و ورزش، درمان های زیبایی، رژیم غذایی سالم و مدیریت وزن، آرامش و کاهش استرس، مراقبه، یوگا و آموزش‌های مرتبط با سلامت سفر می‌کنند.
اهمیت گردشگری سلامت
وی تا کید کرد: گردشگری سلامت و مفهوم آن برای قرن های متوالی شامل سفر مردم کشورهای فقیرتر به کشورهای توسعه یافته تر در جستجوی درمان های نایاب کشور مبداء و صرف هزینه های زیاد و کمرشکن با امید بهبودی یا حداقل کسب شانس موفقیت بالاتر بود اما امروزه و پس از انقلاب صنعتی و ظهور عصر اطلاعات، دیگر این موضوع صحیح نیست چرا که مالکیت تجهیزات و امکانات پیشرفته پزشکی دیگر در انحصار کشورهای پیشرفته نیست. در حال حاضر، سفر از کشورهای پیشرفته به کشورهای در حال توسعه برای دریافت بهترین خدمات درمانی با هزینه کمتر و نیز گریز از قید و بندهای احتمالی نظام پزشکی کشورهای مبداء، مهمترین عامل انگیزشی برای گردشگران سلامت محسوب می‌شود.
سرپرست جهاد دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی گردشگری سلامت را بعد از صنعت نفت و خودروسازی در جهان به عنوان سومین صنعت درآمدزا دانست و عنوان کرد: تمام کشورها در تلاشند تا این صنعت را به صنعت اول کشور خود تبدیل کنند؛چرا که به لحاظ اشتغال زایی، گفته می شود که هر گردشگر به تنهایی می تواند چیزی حدود 20 شغل را در جامعه فعال کند. چیزی حدود 4 درصد از جمعیت جهان با هدف گردشگری، مسافرت بین‌المللی انجام می دهند که از این میان، حدود 11 میلیون نفر با هدف بهره‌مندی از خدمات تشخیصی و درمانی سفر می کنند از اینرو به‌عنوان یک صنعت درآمد زا و اشتغال زا در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته و اهمیت ویژه ای یافته است.
حمید حمزه زاده افزود: افزایش تبادل بین مرزی حاصل از گردشگری سلامت، زمینه ساز بهبود روابط دیپلماتیک بین کشورهای مختلف و توافق های همکاری مانند قراردادهای لغو ویزا بین آنهاست. در این بین، تبادل فرهنگی بین مردم این کشورها نیز منجر به ایجاد فرصت های تجاری و همکاری در سطوح مختلف بین شرکت های فعال در این حوزه و حتی در سطوح دولتی می شود؛ فرصت هایی که منجر به افزایش مشاغل و درآمد سرانه کشورهای دخیل است. لذا گردشگری سلامت، راه را برای روابط دوستانه بین کشورها و رشد جهانی فراهم ساخته و غیرقابل انکار است که گردشگری سلامت در قرن ۲۱، نیروی چند جانبه ای برای رشد اقتصادی، اجتماعی، دولتی و فرهنگی ملت هاست.
وی در پایان عنوان کرد: گردشگری سلامت به توسعه اقتصاد و استاندارد های زندگی تمدن بشری کمک می کند و اهمیت و مزایای آن عبارت است از؛ تأثیرگذاری در توسعه اقتصادی، ایجاد مشاغل بهداشتی و درمانی، رشد و توسعه امکانات بهداشتی، دسترسی به جدیدترین فناوری ها در بخش پزشکی و تخصصی، بهبود کیفیت زندگی همه افرادی که درگیر این فرایند هستند، مشارکت در بهداشت جهانی، ارتقاء و رشد استانداردهای بهداشت جهانی، تبادل دانش و تجربه متخصصان، ایجاد درآمد خارجی برای کشور و واردات ارز، مزایای اجتماعی، مزایای سیاسی و مزایای اقتصادی.
