هاست که دست اندرکاران و متولیان بخش اقتصادی به دنبال راهی برای جایگزین درآمدهای نفتی هستند، توسعه صادرات غیر نفتی مانند فرش، پسته، زعفران ، صنایع دستی و … همه و همه در این راستا مورد بررسی قرار گرفته است و حتی در صادرات برخی از این محصولات شاهد درآمد های ارزی مناسبی هم بودیم. گزارش حاضر به مقوله گردشگری سلامت و چالش‌ها و چشم‌اندازهای آن پرداخته است.
کارشناسان گردشگری سلامت معتقدند که توجه و اهمیت بیشتر به این حوزه می تواند در سال های آینده جای درآمدهای نفتی را بگیرد که این اتفاق دو دست آورد مهم دارد هم وابستگی ما را از صنعت نفت دور می کند هم درآمد بیشتری را روانه بخش های مختلف صنعتی و غیر صنعتی کشور خواهد کرد.
نقاط قوت ایران در گردشگری سلامت
علاوه بر محبوبیت پزشکان ایرانی در منطقه، امکانات پزشکی قابل قبول دلیل اصلی دیگری است که ایران را به عنوان یک مقصد گردشگری پزشکی به یک گزینه مهم در منطقه مبدل کرده است. ایران توانسته با تکیه بر توانایی های همچون مراقبت های بهداشتی کم هزینه، انجام موفقیت آمیز جراحی هایی مانند پیوند کبد ، قلب ، چشم ، باروری و استفاده از فناوری پزشکی به روز توانسته جایگاه ویژه‌ای را در میان سایر کشورها کسب کند.
نکته جالب تعداد زیاد ایرانیانی که در کشورهای خارجی زندگی می کنند و ترجیح می دهند برای معالجه به کشور خود سفر کنند. پیش بینی شده است که با چشم انداز سال ۱۴۰۰ (۲۰۲۱)، ۵۵۰ هزار بیمار خارجی به ایران سفر کنند و این میزان منجر به درآمد دو میلیارد و ۷۵۰ هزار دلاری و ایجاد حدود ۴۰۰ هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم می‌شود که البته این پیش بینی‌ها به قبل از شیوع بیماری کرونا برمی گردد.
در کنار نکاتی که به آن اشاره شد، ایران در ارایه خدمات پرستاری نیز رتبه بالایی را از کسب کرده است. ایران با ترکیبی بی نظیر از آب و هوای سالم و دلپذیر، مناظر شگفت انگیز ، آثار تاریخی با شکوه تاریخی و فرهنگی و همچنین از فناوری برش، تجهیزات پزشکی پیشرفته و سیستم قدرتمند بازار داروسازی برخوردار است.
علاوه بر برخی عوامل کلی که باعث ایجاد انگیزه در همه گروه های گردشگران پزشکی بین المللی (از جمله قیمت ، مسافت ، عدم تخصص و جاذبه های گردشگری) می شود ، عوامل مهم دیگری در بخش گردشگری پزشکی ایران وجود دارد. ارائه خدمات پزشکی مبتنی بر اعتقاد مذهبی (آشنایی فرهنگی و اجتماعی) یک عامل و عامل دیگر ، که به طور خاص در انتخاب مقصد زوج های نابارور تأثیر می گذارد ، “درمان ناباروری واجد شرایط” است که برخلاف کشورهای مرزی در ایران ارائه می شود.
کدام شهرها بیشترین گردشگر سلامت را دارند؟
یکی از نکات مهم این است که گردشگران سلامت بدانند که خدمات مورد نیاز خود را در کدام شهرها می توانند دریافت کنند.
تبریز، ایلام، سنندج، اردبیل، تهران و شیراز را می‌توان از شهرهای پیشتاز گردشگری سلامت ایران به حساب آورد که موفق شده‌اند گردشگران درمانی را از کشورهای نزدیک به خود را جذب کنند. از سوی دیگر دلیل رونق گردشگری سلامت در شهرهای مختلف کشور هم این است که از دیرباز برخی شهرهای کشور، به شکل سنتی میزبان گردشگران درمانی کشورهای همسایه بوده و برخی دیگر از شهرها هم به دلیل جذب توریست‌های عمومی در سال‌های اخیر توانسته‌اند خدمات سلامت را هم به آن‌ها ارائه کنند. در هر صورت شهرهای پیشتاز گردشگری سلامت ایران توانسته‌اند خود را از برخی دیگر از شهرها جدا کنند و برند خاص درمانی خود را بسازند.
آمارها چه می گویند؟
رود ۶۰۰ هزار گردشگر سلامت در ۴ ماهه اول سال ۱۳۹۸ به ایران نشان می‌دهد اقبال گردشگران سلامت برای دریافت خدمات درمانی و پزشکی ایران دو برابر شده است. نکته جذاب این آمارها این است که ایران توانسته از این تعداد گردشگر سلامت یک میلیارد و دویست دلار درآمد ارزی کسب کند.
از سوی دیگر یکی از بیمارستان کشور در سال ۹۷ توانسته برای درمان بیماری‌های زنان و زایمان ۴ هزار و ۴۲۲ بیمار، بیماری‌های قلب و عروق ۵۵۴، جراحی بینی ۴۲۷، بیماری‌های داخلی ۴۲۲، اورولوژی ۴۱۳. جراحی‌های عمومی ۳۱۸ گردشکر سلامت جذب کند.
و برای تکمیل این بخش بهتر است بدانید که بیشترین آمار تقاضا و ورود بیماران خارجی از کشورهای افغانستان، عراق، آذربایجان؛ پاکستان، عمان، استرالیا، روسیه، سوِئد و کانادا بوده است.
شهرهای مختلف چه خدماتی را ارایه می دهند؟
مشهد یکی از اولین شهرهای ایران بود که به شکل یک صنعت فراگیر به توریسم سلامت نگاه و خدمات متنوعی را برای توریست‌های درمانی تعریف کرد. جراحی‌های زیبایی، کاشت مو و جراحی‌های عمومی مهمترین خدمات سلامت است که گردشگران سلامت به ویژه گردشگران عراقی در کنار زیارت امام رضا دریافت می کنند.
تهران، بیشترین امکانات درمانی و بیشترین تعداد بیمارستان، کلینیک و پزشک را در خود جای داده است. از این‌رو دور از ذهن نیست که این شهر یکی از مهمترین شهرهای گردشگری سلامت کشور باشد. از دیرباز گردشگران سلامت از کشورهای مختلف از جمله کشورهایی چون کویت و امارات و روسیه و دیگر کشورهای اروپایی و… برای درمان به تهران مراجعه می‌کرده‌اند.
کلینیک‌های مطرح چشم‌پزشکی، ارتوپدی، کلینیک‌های درمان ناباروری، زیبایی و مراکز پیوند عضو و … بیشترین خواهان را در میان گردشگران سلامت دیگر کشورها که به تهران سفر می‌کنند دارند.
شیراز شهری چهارفصل با آب‌وهوایی معتدل و مردمی مهمان‌پذیر است. این شهر جنوبی ایران از دیرباز یک مقصد موردعلاقه برای بسیاری از شهروندان کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله امارات، کویت و عمان بوده است.چشم پزشکی، جراحی‌های قلب و عروق و دندان‌پزشکی مهمترین مزیت‌های رقابتی شهر شیراز در صنعت گردشگری سلامت است.
شهر اهواز که تا مرز عراق فاصله زیادی ندارد از وقتی که مرزهای ایران و عراق به روی شهروندان یکدیگر باز شده، میزبان عراقی‌هایی بوده که برای درمان به دنبال پزشکان حاذق ایرانی می‌گشتند. اکثر عراقی‌های برای انجام درمان‌های عمومی، خدمات تشخیصی و درمان‌هایی چون دندان‌پزشکی و چشم‌پزشکی ترجیح می‌دهند از طریق یک سفر زمینی خود را به اهواز برسانند و از دکترهایی کمک بگیرند که اکثرا هم زبان آن‌ها را می‌دانند و هم با فرهنگ و سبک زندگی عراقی‌ها آشنایی نسبی دارند.
شاید عجیب باشد که ارومیه چطور به یکی از شهرهای پیشتاز گردشگری سلامت ایران تبدیل شده است. ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی و نزدیک‌ترین شهر بزرگ ایران به مرکز اقلیم کردستان عراق یعنی اربیل است. کردهای اقلیم کردستان برای درمان‌های ابتدایی و نه‌چندان پرریسک مانند چشم‌پزشکی و دندان‌پزشکی و برخی مراقبت‌های پوستی، ارومیه را بیش از شهرهای دیگر ایران انتخاب می‌کنند.
توسعه گردشگری سلامت در گرو توجه به زیر ساخت‌ها
آمنه حسینی کارشناس و فعال حوزه گردشگری سلامت می گوید: ایران به دلیل برخورداری از جاذبه‌های متعدد گردشگری جز ۱۰ کشور برتر دنیا در گردشگری توسط سازمان جهانی گردشگری و یونسکو معرفی شده است. اما به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب و توجه کافی به این صنعت نتوانسته گردشگران بسیاری را به کشور جذب کند. اگر وضعیت به همین صورت ادامه پیدا کرده و ساماندهی ساختاری در گردشگری رخ ندهد، همانند سال‌های گذشته شاهد پیشرفت خاصی در گردشگری و گردشگری سلامت نخواهیم بود و هدف جذب ۲۰ میلیون گردشگر تا سال ۱۴۰۴ تنها مانند یک رویا باقی خواهد ماند.
او معتقد است: ظرفیت اندک فرودگاه‌های بین‌المللی ، کمبود تجهیزات پزشکی به روز دنیا، کاستی‌های حمل‌ونقل، قوی نبودن شرکت‌های تسهیلگر، نارسایی های اقامتی و کمبود امکانات بهداشتی ، زیرساخت‌های مالی نامساعد (عدم ارتباط شبکه بانکی با کشورهای دیگر)، آموزش نامناسب نیروی انسانی ، وجود دلالان و عدم حمایت دولت از شرکت‌های تسهیلگر و فقدان مطالعات امکان سنجی با تحلیل هزینه و منفعت در طرح‌های گردشگری از مهمترین نقاط ضعف این صنعت است
بی شک همه دست اندرکاران و متولیان صنعت گردشگری سلامت به نقاط قوت و ضعف این بخش آگاه هستند و اگر رسیدن به جایگاه اصلی و تحقق درآمد های ارزی از اصلی ترین اهداف آنهاست باید با رفع اشکال‌ها زمینه رونق هر چه بیشتر گردشگری سلامت را مهیا کرد. خاصه در این روزهای سخت که تحریم اقتصاد ایران را به شدت در منگنه قرار داده است.
